دبیرستان صدرا :

پیامبر اکرم (ص) فرمود: هر کس از تأخیر اجل و گسترش روزی خود خوشحال می‌شود پس از خدا پروا کند و صله رحم کند؛ همچنین فرمود: کسی که از عمرش جز سه سال نمانده باشد با صله رحم، خدا عمرش را به سی و سه سال امتداد می‌بخشد. در روایتی دیگر فرمود: هر کس برای من یک عمل را ضمانت کند من برایش چهار چیز را ضمانت می‌کنم . هر کس صله رحم کند خدا او را دوست بدارد و روزی وی را گسترش دهد و عمرش را فزونی بخشد و او را به بهشتی درآورد که وعده داده است.

 امام باقر(ع) ‌فرمود:‌ صله رحم موجب پاکی اعمال و رشد دارایی و دفع بلا و آسانی حساب و تأخیر أجل می‌شود. حضرت موسی(ع) از خدا پرسید: پاداش کسی که صله رحم کند چیست؟ فرمود: اجلش را به تأخیر اندازم و سکرات مرگ را بر او آسان کنم و فرشتگان بهشت به وی ندا می‌دهند: به سوی ما بیا و از هر دری که می‌خواهی وارد شو.
امام صادق (ع) فرمود: صله رحم و حسن همجواری، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می‌کنند. در روایتی دیگر درباره اهمیت آن از امام رضا (ع) نقل شده که خدا سه چیز را قرین سه چیز ساخت: به نماز و زکات فرمان داد، پس هر کس زکات نپردازد نمازش پذیرفته نیست به شکر خدا و والدین امر کرد، پس هر کس شکر والدین را به جا نیاورد شکر خدا نکرده است و به تقوای الهی و صله رحم فرمان داد، پس هر کس صله رحم نکند تقوای الهی را رعایت نکرده است
رسول خدا (ص) در رعایت حقوق خویشاوندی می‌فرماید: نخست از خانواده خود آغاز کن. آن حضرت خطاب به امیرالمومنین(ع) می‌فرماید: ای علی! برای نیکی با والدین خود دو سال و برای پیوند خویشاوندی یک سال سفر کن.

همچنین در روایات آثار مثبت فراوانی برای صله رحم ذکر شده است؛ از جمله:
1- فزونی عمر و تاخیر اجل
امام صادق (ع) فرمودند: "من چیزی موثرتر از صله رحم برای زیادت عمر نمی شناسم، گاه کسی که تنها سه سال به پایان عمرش باقی است، صله رحم می کند و خداوند به برکت آن، سی سال به عمر او می افزاید و عمر او را تا سی و سه سال دراز می گرداند و گاه کسی سی و سه سال به پایان عمرش باقی است، اما قطع رحم می کند و خداوند سی سال از عمر او تقلیل داده و سه سال بعد از آن، اجل او فرا می رسد" امام حسین (ع) فرمودند: "هر که دوست دارد مرگش به تاخیر بیفتد و ... صله رحم نماید" . 
2- زیاد شدن روزی و نعمت امام سجاد (ع) در حدیثی از رسول گرامی (ص) نقل می کند که فرمود: "هر کس که خوش دارد خدا عمر او را دراز کند و روزی اش را توسعه دهد باید صله رحم کند" نیز فرمودند: "هر که برای من یک چیز را ضمانت کند، من چهار چیز را برای او ضمانت می کنم. صله رحم کند تا خداوند او را دوست بدارد، روزی اش را توسعه دهد، عمرش را زیاد کند و او را در بهشت داخل کند" از امیرالمومنین (ع) نیز روایت شده است: "صله رحم نعمتها را فراوان می کند و گرفتاری ها را دور می گرداند" 
3- افزایش محبت میان خویشان پیامبر اکرم (ص) فرمودند: صله رحم باعث ایجاد محبت میان خویشان و ... می گردد.
4- مصونیت از گناه و تسهیل حسابرسی در قیامت
امام صادق (ع) فرمودند: صله رحم و نیکی، حسابرسی را آسان می کنند و انسان را از گناه مصون می سازند. پس با ارحام خود صله رحم کنید و به برادرانتان نیکی نمایید، گرچه به سلام و جواب سلام باشد. 
5- بخشش گناهان
امام سجاد (ع) به ابوحمزه فرمودند: اگر دوست داری که خداوند در روز قیامت از گناهانت درگذرد، پس نیکی کن، در خفا صدقه بده و صله رحم به جای آر. شاید این گونه تصور شود که این همه تاکید و اصرار درباره صله رحم مخصوص کسانی

است که تمکن مالی دارند و از ثروت زیادی برخوردارند و می توانند به نزدیکان خود کمک کنند، اما آنهایی که از نظر مالی در مضیقه اندو توان رسیدگی و مساعدت به دیگران را ندارند، صله رحم برایشان لازم نیست. اما این تصور و برداشت نادرست است، زیرا اگر کسی بخواهد صله رحم کند لزومی ندارد که پول و ثروت زیادی داشته باشد تا بتواند وظیفه اش را انجام دهدو حتما مهمانی پر خرج و همراه با اسراف تدارک ببیند بلکه چون هدف از صله رحم برقرار کردن ارتباط و پیوند خویشاوندی است، دین اسلام می فرماید این

وظیفه را حتی با دادن یک جرعه آب و آزار نرساندن به آنان و نیز سلام کردن به یکدیگر می توانید انجام دهید و از پاداش و آثار مثبت صله رحم بهره مند شوید. 

پیامبر گرامی اسلام(ص) و امامان معصوم علیهم السلام برای صله رحم آثار و فواید بسیار ذکر کرده اند.  1- محبوبیت نزد خداوند.  2- بهره مند شدن از پشتیبانی خداوند.    3- ورود به بهشت.  4- برطرف شدن فقر و بیچارگی.  5- آباد شدن شهرها.  

سریع‌ترین پاداش برای «صله رحم» است

خدای سبحان برای «صله رحم» افزون بر پاداش اخروی، پاداش دنیوی نیز مقرر کرده است؛ به گونه‌ای که دارایی خاندان گناهکار هم با رعایت صله رحم فزونی می‌یابد و با نیکی به یکدیگر بر عمرشان افزوده می‌شود. دید و بازدید و صله رحم، یکی از سنت‌های پسندیده و ارزشمند در دین اسلام است. ماه رمضان این سنت حسنه در قالب سفره‌های افطاری رونق دیگری می‌گیرد و خویشاوندان دور هم جمع شده و از احوال هم جویا می‌شوند.
پیوند با خویشاوندان
این پیوند چنان مهم است که به اجماع عالمان شیعه بر پایه ادله سه‌گانه کتاب، سنت و عقل از واجبات مهم دینی شمرده شده و برای دستیابی به آن، سفر یک ساله نیز توصیه شده است. قطع ارتباط با خویشاوندان هم نوعی پیمان‌ شکنی با خدای سبحان به شمار می‌آید و آن چنان نزد خدا منفور است که از مصاحبت و همراهی با قاطع رحم (کسی که ارتباط با خویشاوندان را قطع کند) نهی شده و خدای سبحان در سه جای قرآن او را لعن و نفرین کرده است.

آثار قطع رحم

البته قرآن به آثاری مانند بهره مندی اشخاص از خویشاوندی در راستای امنیت (هود19) و ترجیح محبت خویشاوندان بر دیگران (توبه42) و جواز بهره مندی از خوردن خوراکی ها ازخانه ایشان بی اجازه آنان (نور16) و وجود محرومیت برخی خویشاوندان و جواز نگاه به آنان (نور13 احزاب55) و حرمت ازدواج با برخی از ایشان (نساء32) و استفاده از حمایت های مادی و معنوی آنان (نمل94 فاطر81) نیز اشاره میکند؛ چنانکه در کنار این فواید و آثار، به برخی از بهره گیری های زشت از سوی عده ای از خویشان نیز توجه میدهد که میتواند آدمی را به گمراهی و نابهنجاری و تباهی در دنیا و آخرت سوق دهد؛ زیرا برخی از خویشاوندان با سوء استفاده از روابط خانوادگی و خویشاوندی میکوشند تا بستگان خود را به گمراهی سوق دهند و آنان را به دشمنی با خدا (ممتحنه1و2) و خلق خدا و ظلم و ستم در حق دیگران (نساء531 انعام251) بکشانند و عواطف و احساسات آنان را زمینه ای برای رفتارهای ظالمانه خویش قرار دهند. (توبه42) برخی دیگر نیز خویشاوندی را عاملی برای تفاخر می شمارند (کهف43) و با تفاخر و بی عدالتی، حق دیگران را ضایع میسازند. از اینرو کارکردهای خویشاوندی همانند شمشیر دو دمی است که میتواند هم آسیب زا و هم مفید و سازنده باشد.

علل قطع رحم

با این همه برخی از مردم نسبت به خویشاوندان کوتاهی کرده و نه تنها صله ارحام نمی کنند بلکه در قطع آن می کوشند. خداوند در آیات قرآنی برای قطع احسان و نیکی به خویشاوند دو عامل مهم را به عنوان موانع احسان به خویشان معرفی

می کند و آن عبارت است از تکبر و فخر فروشی (نساء63) زیرا شخص گمان میکند که از نظر اجتماع در جایگاهی برتر قرار دارد و ارتباط با خویشانی که نیازمند کمک و احسان او هستند در حقیقت موجبات کاهش اعتبار و جایگاه اجتماعی شخص می شود. و لذا می کوشد تا رابطه خود را با خویشان قطع کند تا در اجتماع، ارتباط خویشاوندی آنان با او معلوم نشود و ارزش و اعتبار اجتماعی وی خدشه دار نگردد.

از نظر قرآن، عواملی چون تقوای الهی (نساء1) و توجه به مراقبت دایمی خداوند نسبت به رفتار بندگان و رفتارهای نیک به ویژه در حق خویشان، از مهمترین عوامل بقای ارتباط با خویشاوندان است؛ بنابراین اگر کسی در قطع خویشاوندی می کوشد بهره ای از تقوا نبرده و نسبت به توجه خداوند به اعمال و رفتار بندگان غافل است. البته خداوند در آیات 7تا10 توبه روحیه تجاوزگری را از علل زیر پا گذاشتن حقوق خویشاوندی و روابط خویشی می شمارد و بیان میدارد که همین روحیه که ریشه در عدم وجود تقوای الهی دارد موجب میشود که حقوق خویشی ادا نگردد و قطع رحم شود.

فسق نیز از دیگر عوامل قطع رابطه خویشاوندی و عدم به جا آوردن صله ارحام است. این مطلب به وضوح در آیه 8 توبه بیان شده. اگر به عوامل فوق توجه شود، میتوان گفت که ریشه همه رفتارهای نادرست و ضد اجتماعی شخص در بینش غیر توحیدی و نگرش نادرست وی خلاصه میشود (نساء1) شخصی که توجه و مراقبت خداوندی را نمی پذیرد و یا نسبت به خداوند تقوا ندارد و به آموزه های عقلانی و سیره عقلایی و احکام شرعی توجهی نمی کند، به امری عاطفی و احساسی که در همه انسان ها وجود دارد بی توجهی کرده و اقدام به قطع رابطه خویشاوندی نموده است.

چنانکه بی عدالتی و ترجیح دادن علایق خویشی بر محبت خدا و رسول (ص) و عدم اطاعت از فرمان های او (توبه23 و24) از جمله واکنش های غیر طبیعی بر خاسته از عواطف و احساسات خویشاوندی است که پیش از این درباره آن سخن گفته شد. در حقیقت عواطف و احساسات خویشاوندی موجب میشود که برخی از انسان ها راه بی تقوایی را در پیش گرفته و حدود الهی را زیر پا گذارند (نساء1) آیه 22 سوره محمد (ص) به مساله نفاق به عنوان یکی دیگر از علل و عوامل قطع رحم اشاره میکند و توضیح میدهد که اهل نفاق به سبب دورویی های خویش، رفتارهایی دارند که بیرون از دایره رعایت حقوق دیگران حتی خویشان است.

پیامدهای قطع خویشاوندی

اصولا روابط خویشاوندی همانند زوجیت آثاری چون آرامش را به دنبال دارد. بنابراین قطع آن نیز موجب می شود که آدمی در دام افسردگی و فقدان آرامش روحی و روانی بیافتد. از آثاری که خداوند در آیه 72 بقره برای قطع خویشاوندی بیان میکند، خسران و زیانی است که انسان ها از راه آن متحمل می شوند. (مجمع البیان ج1و2 ص170) و فقدان آرامش و دچار شدن به افسردگی روحی و روانی بخشی از این خسران بزرگ است. فرجام بد و ناگوار در قیامت برای قطع کنندگان رابطه خویشاوندی مطلبی است که در آیه 52 رعد بعنوان یکی از پیامدهای گسست خویشاوندی بیان شده و صاحب تفسیر منیر بر آن تأکید میورزد (منیر ج31 ص951) پیامد دیگر، لعنت و نفرین الهی است که در آیه 52 رعد و آیات 22 و 32 محمد بدان توجه شده . البته خداوند در همین آیات بیان میدارد که قطع رابطه خویشاوندی زمینه های دوری انسان از قدرت درک حقایق را فراهم می آورد و شخص را از درک حقایق هستی چنان که باید و شاید باز می دارد و نوعی کوری و فقدان بصیرت به او می دهد.